Canola cultivarevaluasie: Wes- en Suid-Kaap 2006

Saamgestel deur PJA Lombard, L Smorenberg en DJ Hanekom
Departement Landbou: Wes-Kaap, Privaatsak X1, Elsenburg

Inleiding

Klimaatstoestande was die afgelope seisoen baie gunstig vir gewasverbouing in die Swartland. Die gunstige omstandighede het baie goeie koringopbrengste tot gevolg gehad. Die canola opbrengste het ongelukkig nie dieselfde reaksie getoon nie en was soms teleurstellend. In die Eendekuil area was die canola opbrengste bogemiddeld weens die gunstige klimaatsomstandighede. Die voorkoms van ruitrugmot was minder as in die 2005 seisoen en minder bespuitings was nodig. Bolwurms het laat in die seisoen voorgekom en verskeie aanplantings van canola is gespuit vir bolwurm.

Die toestande in die Suid-Kaap was redelik gunstig vir gewasproduksie. In die Caledon/Napier omgewing het redelik ernstige vogtekorte vanaf saai tot en met Junie voorgekom, maar die plante kon herstel en goeie opbrengste is behaal. Swaar reën laat in die seisoen het die platsny en oes van canola baie moeilik gemaak. Opbrengste het gelokaliseerd afgeneem weens die versuiptoestande teen die einde van die seisoen. Ruitrugmot was minder van 'n probleem as in die vorige seisoen en bolwurm het geen probleme veroorsaak nie. Daar was ongelukkig 'n toename in Sclerotinia en 'n stamboorder in die Suid-Kaap die afgelope seisoen.

Gedurende die 2006 seisoen is na raming 32 700ha canola in die Swartland en Suid-Kaap verbou. Die oppervlaktes (ha) gedurende die 2006 seisoen onder canola verbouing het as volg daaruit gesien:

Saadopbrengste was minder as verwag en het van streek tot streek verskil. In die Swartland het die opbrengste gewissel tussen 1.1 (Kaap Agri) en 1.2 ton/ha (MKB) area. Areas in die Suid-Kaap het beter opbrengste gehad en het gewissel van 1.3 ton/ha (Swellendam) tot 1.4 ton/ha in die Overberg area. In die Swartland en Suid-Kaap is lande met swak stande as weiding aangewend.

Navorsing

Die Departement Landbou: Wes-Kaap het gedurende die 2006 seisoen 'n reeks cultivarproewe in die Suid- en Wes-Kaap uitgevoer. Ses lokaliteite wat strek van Mosselbaai tot Caledon is in die Suid-Kaap aangeplant terwyl daar ook ses lokaliteite in die Wes-Kaap van Philadelphia tot Porterville geplant is. Verskillende plantdatums (vroeg en laat) is by beide die twee proefplase in die Suid-Kaap (Tygerhoek) en die Swartland (Langgewens) uitgevoer. Nege proewe is suksesvol voltooi.

Klimaat oorsig

Klimaatstoestande tydens die 2006 seisoen was gekenmerk deur aanvanklike goeie reënval in die Swartland. Dele van die Porterville area het in Mei buitegewoon baie reën ontvang en jong gesaaides het plek-plek versuip. Vroeg September was dit baie warm en droog en skade het in die Piketberg en Eendekuil areas voorgekom. Die Swartland het nat begin en droër geëindig terwyl die teenoorgestelde in die Suid-Kaap gebeur het. Die Napier area het hul eerste goeie reën in Julie ontvang met goeie reën in Julie en Augustus. Die res van die Suid-Kaap het voldoende vog gedurende April en Mei gehad vir ontkieming en vestiging van gesaaides. Tydens Augustus het die Oostelike deel van die Suid-Kaap tussen 150–200mm reën gehad. Die daaropvolgende maande in die hele Suid-Kaap was gekenmerk deur gereelde reën en bewolkte weer wat die oesproses baie bemoeilik het.

Agronomiese praktyke

Afgesien van die primêre bewerkings wat deur medewerkers gedoen is, is die proefpersele in die Swartland en Suid-Kaap voor plant met 'n vlak tand bewerk ten einde 'n fyn, gelyke saadbed te verseker. Die proewe is geplant met 'n Wintersteiger perseelplanter. Die duisendkorrelmassa en ontkiemingspersentasie van elke cultivar is bepaal en saaidigthede is bereken ten einde 'n mikpunt van tussen 50 en 70 plante/m² te verseker.

Alle bemesting is toegedien volgens grondontledings van grondmonsters wat by elke proefperseel geneem is. Fosfaat is teen 15kg/ha as standaard toegedien. Die fosfaatbemesting het swael bevat om aan die swaelbehoefte van canola te voorsien. Stikstofbemesting is volgens aanbeveling gedoen en is aangepas volgens grondtipe en reënvalsyfers en het gewissel van 80 tot 100kg N/ha, wat as standaard in drie toedienings (plant, roset en stamverlenging) verdeel is. As standaard is molibdeen tydens die roset-stadium toegedien asook 'n boor bespuiting teen die einde van die stamverlengingsfase.

Onkruidbeheer, waar nodig, is volgens onkruidspesie en –druk toegepas. Daar is hoofsaaklik gebruik gemaak van 'n voorsaai bespuiting met Butisan S (metazachlor) gevolg deur na-opkomsbeheer met Focus Ultra (cycloxydim), Aremo (tepraloxydim) en Lomex (etametsulfuron-metiel).

Die beheer van insekte het hoofsaaklik bestaan uit 'n bespuiting met plant teen rooibeensandmyt en lusernerdvlooi, gevolg deur bespuitings later in die seisoen vir die beheer van plantluise, ruitrugmotte en bolwurms. Die middels wat gebruik is, was Dimet (dimetoaat) – 750 ml/ha, Thioflo (endosulfan) – 1l/ha en Dursban (chlorpiriphos) – 100ml/100l. Geen swambeheer is op canola toegepas nie.

Met rypwording is persele direk gestroop met 'n Wintersteiger perseelstroper, waarna die saad skoongemaak en toegelaat is om 'n resulterende vogpersentasie te bereik voordat dit geweeg is.

Resultate

Goeie reënval tydens Mei oor groot dele van die Swartland het gelei tot baie gunstige toestande vir saailingvestiging. Die omstandighede in die Suid-Kaap was oor die algemeen goed met die uitsondering van George waar die saailinge nie die nat omstandighede kon oorleef nie. Tabel 1 en 2 bevat die opbrengsdata van die onderskeie gebiede. Die "Clearfield (CL)" en "Triasien tolerant (TT)" cultivars se data word onder aan die tabel op hul eie aangebied.

SV: Statistiese Verskil

Die sv kolom dui statistiese verskille aan. Opbrengste (cultivars per lokaliteit) verskil nie betekenisvol van mekaar indien hulle dieselfde letter/s bevat nie. Die letters word bereken volgens die kleinste betekenisvolle verskil (KBV). Die beste opbrengs is a en die swakste opbrengs het die laaste alfabetiese letter.

In die Suid-Kaap (Tabel 1) het die gemiddelde opbrengs per proef gewissel van 1 685kg/ha by Tygerhoek (laat saaidatum) tot 2 473kg/ha by Riversdal. Daar was 'n 20% verskil in opbrengs tussen die eerste (25 April) en laaste saaidatum (8 Mei) by Tygerhoek. Die "Clearfield" en "Triasien tolerant" cultivars se opbrengs was gemiddeld 12% laer as die proefgemiddeld. Die "Clearfield" cultivar 45Y77 (baster) was ongelukkig net op drie lokaliteite in die Suid-Kaap aangeplant. Dit het by al drie lokaliteiete die beste opbrengs binne die CL en TT groep gegee.

Die cultivars Opal (Tygerhoek I en Swellendam), Hyola 75 (Riversdal), 45Y77 (Tygerhoek II) en 44C11 (Napier) was die hoogste produseerders by die genoemde lokaliteite (Tabel 1). Die baster cultivar 44C73 (2 465kg/ha) was gemiddeld die top produseerder maar is saam met Hyola 75 en 45C77 slegs op drie lokaliteite aangeplant. Opal (2 412kg/ha) was tweede gevolg deur Spectrum (2 411kg/ha), 45Y77 (2 397kg/ha) en Hyola 61 (2 354kg/ha). Drie van die eerste vyf cultivars was basters (f 1). Hyola 61 was baie stabiel en was die enigste cultivar wat per lokaliteit nooit statisties betekenisvol van die beste cultivar verskil het nie.

In die Swartland het die gemiddelde opbrengste per proef gewissel tussen 2 065kg/ha (Darling) tot 2 249kg/ha by Langgewens 2 en Grasrug (Malmesbury) (Tabel 2). Die opbrengsresultate in die Swartland korreleer nie met vegetatiewe groei en planttellings nie. Grasrug het baie swak gevestig met 'n lae plantestand en het die gesamentlike hoogste opbrengs gegee. Darling het die hoogste gegroei en die beste vertoon, maar het die laagste opbrengs gegee. Baie peule was nie goed gevul op die eerste aanplanting by Langgewens (2 249kg/ha) nie en die proef het min verskil van die tweede aanplanting met gemiddeld 2 154kg/ha. Die CL en TT cultivars het 7% swakker produseer as die Swartland proefgemiddelde. Die "Clearfield" cultivar 45Y77 (baster) was die tweede beste cultivar in die Swartland en het die gemiddelde van die CL en TT groep baie bevoordeel.

Die cultivars Hyola 75 (Darling), 44C11 (Langgewens I), Opal (Langgewens II) en Comet (Grasrug) was die hoogste produseerders by die genoemde lokaliteite. Die twee hoogste produseerders was Hyola 75 (2 615kg/ha) en 45Y77 (2 555kg/ha). Beide hierdie cultivars is basters (f 1). Hulle is gevolg deur 44C11 (2 534kg/ha), Hyola 61 (2 500kg/ha) en 44Y06, waarvan die laaste twee ook basters is. Al vyf bogenoemde cultivars en Outback was baie stabiel en het almal nooit statisties betekenisvol van die beste cultivar verskil nie.

Op Tygerhoek en Langgewens het die eerste (vroeë) aanplanting die hoogste opbrengs gegee. Die konvensionele cultivars gee gemiddeld die hoogste opbrengs, maar het minder opsies vir die beheer van onkruid. Die basters het baie goed in beide gebiede gedoen en in 2006 is vir die eerste keer 'n baster aangeplant wat in die "Clearfield" groep val.